به نظر می رسد که هوش مصنوعی یک پیشرفت جدید در فناوری است. به هر حال، استفاده از آن تنها در چند سال گذشته رواج یافته است. در واقع، ایجاد هوش مصنوعی در اوایل دهه ۱۹۰۰ آغاز شد. و اگرچه بزرگترین پیشرفت ها بعد از دهه ۱۹۵۰ رخ داد، اما این کار بدون تلاش متخصصان اولیه در بسیاری از زمینه های مختلف امکان پذیر نبود.
آگاهی از تاریخچه هوش مصنوعی برای درک جایگاه کنونی و آینده آن حائز اهمیت می باشد. در این مقاله، پیشرفت‌های اصلی در هوش مصنوعی، از اوایل دهه ۱۹۰۰ تا گام‌های اساسی در سال‌های اخیر را بررسی می کنیم.
در این مقاله به موارد زیر خواهیم پرداخت:
هوش مصنوعی چیست؟
هوش مصنوعی یک تخصص در علوم کامپیوتر است و به ایجاد سیستم هایی می پردازد که می توانند هوش انسان و توانایی های حل مسئله را تکرار کنند. آنها این کار را با دریافت بی‌شمار داده، پردازش آنها و یادگیری از کارهای گذشته خود انجام می‌دهند. یک برنامه کامپیوتری معمولی برای رفع باگ ها و بهبود فرایندها به دخالت انسان نیاز دارد.
تاریخچه هوش مصنوعی
ایده “هوش مصنوعی” به هزاران سال پیش به فلاسفه باستانی که به پرسش های مرگ و زندگی می پرداختند بر می‌گردد. در دوران باستان، مخترعان اشیا “خودکاری” می ساختند که مکانیکی بوده و مستقل از دخالت انسان حرکت می کردند. کلمه “اتوماتون” از یونانی باستان گرفته شده و به معنای “عمل به خواست خود فرد” است. یکی از اولین اشیا اتومات مربوط به ۴۰۰ سال پیش از میلاد است و به کبوتر مکانیکی اشاره دارد که توسط یکی از دوستان فیلسوف افلاطون اختراع شده است. سالها بعد، یکی از مشهورترین اشیا اتومات توسط لئوناردو داوینچی در حدود سال ۱۴۹۵ ایجاد شد.
ایده ماشین خودکار، قدیمی است، بنابراین در این مقاله تمرکز ما بر قرن بیستم است، زمانی که مهندسان و دانشمندان گام هایی به سمت هوش مصنوعی امروزی برداشتند.
زمینه سازی هوش مصنوعی
در اوایل دهه ۱۹۰۰ بین سال های ۱۹۰۰-۱۹۵۰ رسانه های زیادی ایجاد شد که به ایده انسان مصنوعی متمرکز بودند. به طوری که همه دانشمندان این سوال را مطرح کردند: آیا می توان مغز مصنوعی ساخت؟ برخی از سازندگان حتی نسخه هایی از آنچه را که ما اکنون “ربات” می نامیم ساخته اند، اگرچه اکثر آنها نسبتاً ساده بودند. بیشتر آنها از بخار استفاده کرده و برخی می‌توانستند حالات صورت خود را تغییر داده و حتی راه بروند.
تاریخ های مهم:
- ۱۹۲۱: کارل چاپک، نمایشنامه نویس اهل چک، نمایشنامه علمی تخیلی “روبات های جهانی روسوم” را منتشر و ایده “افراد مصنوعی” را معرفی نموده و آن را روبات نامید. این اولین استفاده شناخته شده از این کلمه بود.
- ۱۹۲۹: ماکوتو نیشیمورا، پروفسور ژاپنی، اولین روبات ژاپنی به نام گاکوتنسوکو را ساخت.
- ۱۹۴۹: ادموند کالیس برکلی، دانشمند علوم کامپیوتر کتاب “مغزهای غول پیکر، یا ماشین هایی که فکر می کنند” را منتشر کرد که مدل های جدیدتر رایانه ها را با مغز انسان مقایسه می کرد.
تولد هوش مصنوعی
در این بازه زمانی علاقه به هوش مصنوعی واقعاً به اوج خود رسید. آلن تورینگ اثر خود را با عنوان “ماشین‌های محاسباتی و هوش” منتشر کرد که در نهایت به آزمون تورینگ تبدیل شد و متخصصان از آن برای اندازه‌گیری هوش محاسباتی استفاده کردند. اصطلاح “هوش مصنوعی” ابداع شد و مورد استفاده عموم قرار گرفت.
تاریخ های مهم:
- ۱۹۵۰: آلن تورینگ “ماشین‌های محاسباتی و هوش” را منتشر کرد که در آن آزمایشی از هوش ماشینی به نام بازی تقلید را پیشنهاد نمود.
- ۱۹۵۲: یک دانشمند علوم کامپیوتر به نام آرتور سمیوئل برنامه ای برای بازی چکرز نوشت که اولین برنامه ای است که این بازی را به طور مستقل یاد گرفت.
- ۱۹۵۵: جان مک کارتی یک کارگاه آموزشی در دارتموث در مورد “هوش مصنوعی” برگزار کرد که برای اولین بار این کلمه در آنجا به کار رفته و چگونگی استفاده عموم از آن نیز مطرح شد.
بلوغ هوش مصنوعی
زمان بین ایجاد عبارت “هوش مصنوعی” و دهه ۱۹۸۰، به عنوان دوره رشد سریع و تلاش برای تحقیقات هوش مصنوعی محسوب می شود. اواخر دهه ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ زمان ایجاد آن بود. کاربرد هوش مصنوعی در زبان‌های برنامه‌نویسی که هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرند تا کتاب‌ها و فیلم‌هایی که ایده روبات‌ها را بررسی می‌کنند، به سرعت رواج یافت.
در دهه ۱۹۷۰ پیشرفت های مشابهی رخ داد، مانند اولین ربات انسان نما که در ژاپن ساخته شد، و یا اولین نمونه از یک وسیله نقلیه مستقل که توسط یک دانشجوی فارغ التحصیل مهندسی ساخته شد. با این حال، زمان مبارزه برای انجام تحقیقات هوش مصنوعی نیز بود، چرا که دولت آمریکا علاقه چندانی به ادامه سرمایه گذاری در تحقیقات هوش مصنوعی نشان نداد.
تاریخ های مهم:
- ۱۹۵۸: جان مک کارتی LISP (مخفف List Processing) را ایجاد کرد که اولین زبان برنامه نویسی برای تحقیقات هوش مصنوعی بود و تا به امروز مورد استفاده قرار می گیرد.
- ۱۹۵۹: آرتور سمیوئل اصطلاح “یادگیری ماشین” را هنگام سخنرانی در مورد آموزش به ماشین ها برای انجام بهتر بازی شطرنج نسبت به انسان، به کار برد.
- ۱۹۶۱: اولین ربات صنعتی یونیمیت کار بر روی یک خط مونتاژ در جنرال موتورز در نیوجرسی را آغاز کرد که وظیفه انتقال قطعات قالب و جوشکاری بر روی خودروها (که برای انسان بسیار خطرناک به نظر می رسید) را بر عهده داشت.
- ۱۹۶۵: ادوارد فاین باوم و جاشوآ لدربرگ اولین “سیستم خبره” را ایجاد کردند که نوعی هوش مصنوعی برنامه‌ریزی شده برای تکرار توانایی های تفکر و تصمیم گیری متخصصان انسانی بود.
- ۱۹۶۶: جوزف وایزنبام اولین ” چت بات ” روان درمانگر با نام الیزا را ساخت که از پردازش زبان طبیعی (NLP) برای گفتگو با انسان ها استفاده می‌کرد.
- ۱۹۶۸: ریاضیدان شوروی، الکسی یواخننکو، “روش دسته بندی داده ها” را در مجله “Avtomatika” منتشر کرد که رویکرد جدیدی را برای هوش مصنوعی پیشنهاد داد و بعدها به یادگیری عمیق تبدیل شد.
- ۱۹۷۳: یک ریاضیدان کاربردی به نام جیمز لایتیل گزارشی به شورای علمی بریتانیا ارائه کرد و تأکید نمود که تلاش‌های دانشمندان به اندازه کافی چشمگیر نبودند که منجر به کاهش حمایت و بودجه تحقیقات هوش مصنوعی از سوی دولت بریتانیا شد.
- ۱۹۷۹: جیمز آل. آدامز در سال ۱۹۶۱ ربات استندفورد کارت را خلق کرد که به یکی از اولین نمونه های یک خودروی مستقل تبدیل شد. در سال ۷۹، با موفقیت در اتاقی پر از صندلی بدون دخالت انسان حرکت کرد.
- ۱۹۷۹: انجمن آمریکایی هوش مصنوعی که اکنون به عنوان انجمن پیشبرد هوش مصنوعی (AAAI) شناخته می‌شود، تأسیس شد.
رونق هوش مصنوعی
دهه ۱۹۸۰ دوره ای از رشد سریع و علاقه به هوش مصنوعی را نشان داد که اکنون به عنوان “رونق هوش مصنوعی” نامگذاری شده است. این امر هم از پیشرفت در تحقیقات و هم بودجه اضافی دولت برای حمایت از محققان حاصل شد. تکنیک‌های یادگیری عمیق و استفاده از سیستم خبره محبوبیت بیشتری پیدا کرد، که هر دو به رایانه‌ها اجازه می‌داد از اشتباهات خود درس گرفته و تصمیم‌گیری مستقل داشته باشند.
تاریخ های مهم:
- ۱۹۸۰: اولین کنفرانس AAAI در استنفورد برگزار شد.
- ۱۹۸۰: اولین سیستم خبره وارد بازار تجاری شد که با نام XCON شناخته می شود. این سیستم برای کمک به سفارش سیستم های کامپیوتری با انتخاب خودکار قطعات براساس نیازهای مشتری طراحی شده است.
- ۱۹۸۱: دولت ژاپن ۸۵۰ میلیون دلار (بیش از ۲ میلیارد دلار به پول امروزی) به پروژه نسل پنجم رایانه اختصاص داد. هدف آنها ایجاد رایانه هایی بود که بتوانند ترجمه کنند، به زبان انسانی صحبت کرده و استدلالی در سطح انسانی داشته باشند.
- ۱۹۸۴: AAAI در مورد “زمستان هوش مصنوعی” هشدار داد، به این معنی که بودجه و علاقه به آن کاهش یافته و تحقیقات به طور قابل توجهی دشوارتر می شود.
- ۱۹۸۵: یک برنامه طراحی مستقل به نام AARON در کنفرانس AAAI به نمایش گذاشته شد.
- ۱۹۸۶: ارنست دیکمن و تیمش در دانشگاه بوندسوهر مونیخ اولین خودروی بدون راننده (یا ماشین روباتی) را ساخته و به نمایش گذاشتند. این خودرو می توانست در جاده هایی که موانع دیگر یا راننده انسانی وجود نداشته باشد، تا ۵۵ مایل بر ساعت رانندگی کند.
- ۱۹۸۷: Alacrity توسط شرکت Alactrious به صورت تجاری راه اندازی شد. Alacrity اولین سیستم مشاوره مدیریت استراتژی بود و از یک سیستم تخصصی پیچیده با بیش از ۳۰۰۰ قانون استفاده می کرد.
زمستان هوش مصنوعی
همانطور که AAAI هشدار داد، زمستان هوش مصنوعی فرا رسید. این اصطلاح دوره ای از علاقه کم عمومی و خصوصی به هوش مصنوعی را توصیف می‌کند که منجر به کاهش بودجه تحقیقاتی و پیشرفت های اندک در آن شد. هم سرمایه گذاران خصوصی و هم دولت علاقه خود را به هوش مصنوعی از دست دادند و به دلیل هزینه بالا در مقابل بازده به ظاهر پایی سرمایه گذاری خود را متوقف کردند. این زمستان هوش مصنوعی به دلیل برخی عقب‌نشینی‌ها در بازار ماشین‌ها و سیستم‌های خبره، از جمله پایان پروژه نسل پنجم، کاهش ابتکارات محاسباتی استراتژیک، و کاهش سرعت در استفاده از سیستم‌های خبره به وجود آمد.
تاریخ های مهم:
- ۱۹۸۷: بازار سخت‌افزارهای تخصصی مبتنی بر LISP به دلیل رقبای ارزان‌تر و در دسترس‌تر که می‌توانستند نرم‌افزار LISP را اجرا کنند، از جمله نرم‌افزارهای ارائه شده توسط IBM و اپل، سقوط کرد. این موضوع باعث شد که بسیاری از شرکت های تخصصی LISP با شکست مواجه شوند زیرا این فناوری اکنون به راحتی قابل دسترس بود.
- ۱۹۸۸: یک برنامه نویس کامپیوتری به نام رولو کارپنتر ربات چت Jabberwacky را اختراع کرد که برای ارائه مکالمه جالب و سرگرم کننده بین انسان ها برنامه ریزی شده بود.
ایجنت های هوش مصنوعی
با وجود کمبود بودجه در سال های ابتدایی دهه ۹۰ میلادی، پیشرفت های چشمگیری در زمینه تحقیقات هوش مصنوعی حاصل شد که از آن جمله می‌توان به معرفی اولین سیستم هوش مصنوعی اشاره کرد که توانست قهرمان شطرنج جهان را شکست دهد. همچنین این دوره، هوش مصنوعی را از طریق نوآوری هایی مانند اولین Roomba و اولین نرم‌افزار تجاری تشخیص گفتار در رایانه های ویندوزی وارد زندگی روزمره کرد.
افزایش علاقه به همراه افزایش بودجه تحقیقات باعث پیشرفت بیشتر آن شد.
تاریخ های مهم:
- ۱۹۹۷: Deep Blue (توسط IBM طراحی شده است) قهرمان شطرنج جهان، گری کاسپاروف، را در یک مسابقه بزرگ شکست داد و اولین برنامه ای شد که یک قهرمان شطرنج انسانی را شکست می داد.
- ۱۹۹۷: ویندوز یک نرم افزار تشخیص گفتار (توسط Dragon Systems توسعه یافته است) منتشر کرد.
- ۲۰۰۰: پروفسور سینتیا بریزیل اولین رباتی را ابداع کرد که می توانست احساسات انسان را با چهره خود شبیه سازی کند که شامل چشم ها، ابروها، گوش ها و دهان می شد. این ربات، کیسمت نام داشت.
- ۲۰۰۲: اولین Roomba عرضه شد.
- ۲۰۰۳: ناسا دو مریخ نورد (روح و فرصت) را بر روی مریخ فرود آورد و آنها بدون دخالت انسان در سطح سیاره حرکت کردند.
- ۲۰۰۶: شرکت هایی مانند توییتر، فیس بوک و نتفلیکس شروع به استفاده از هوش مصنوعی به عنوان بخشی از الگوریتم های تبلیغاتی و تجربه کاربری (UX) خود کردند.
- ۲۰۱۰: مایکروسافت کینکت ایکس باکس ۳۶۰ را راه اندازی کرد، اولین سخت افزار بازی که برای ردیابی حرکت بدن و ترجمه آن به جهت های بازی طراحی شده بود.
- ۲۰۱۱: یک کامپیوتر NLP به نام واتسون که برای پاسخ به سوالاتی (توسط IBM ساخته شده است) برنامه‌ریزی شده بود، در یک بازی تلویزیونی در برابر دو قهرمان سابق به پیروزی رسید.
- ۲۰۱۱: اپل سیری، اولین دستیار مجازی محبوب را منتشر کرد.
هوش عمومی مصنوعی
این موضوع ما را به آخرین پیشرفت‌های هوش مصنوعی، تا به امروز می‌رساند. ما شاهد افزایش ابزارهای متداول هوش مصنوعی، مانند دستیاران مجازی، موتورهای جستجو و غیره بوده‌ایم. این دوره زمانی همچنین موجب Deep Learning و Big Data شد.
تاریخ های مهم:
- ۲۰۱۲: دو محقق از گوگل (جف دین و اندرو نگ) یک شبکه عصبی را آموزش دادند تا با نشان دادن تصاویر بدون برچسب و بدون اطلاعات پس زمینه، گربه ها را تشخیص دهد.
- ۲۰۱۵: ایلان ماسک، استیون هاوکینگ و استیو وازنیک (و بیش از ۳۰۰۰ نفر دیگر) نامه ای سرگشاده به سیستم‌های دولتی جهان امضا کردند که در آن توسعه (و بعداً استفاده از) سلاح های مستقل برای اهداف جنگی را ممنوع کردند.
- ۲۰۱۶: هانسون رباتیکس یک ربات انسان نما به نام سوفیا خلق کرد که به عنوان اولین “شهروند رباتی” شناخته شد و اولین رباتی بود که با ظاهر واقعی انسان، توانایی دیدن و تکرار احساسات و همچنین برقراری ارتباط داشت.
- ۲۰۱۷: فیس‌بوک دو چت ربات هوش مصنوعی را برنامه‌ریزی کرد تا مکالمه کرده و نحوه مذاکره را بیاموزند، اما به تدریج آنها انگلیسی را کنار گذاشته و به زبان کاملاً مستقلی به صحبت ادامه دادند.
- ۲۰۱۸: یک گروه فناوری چینی به نام هوش مصنوعی پردازش کننده زبان علی‌بابا در آزمون خواندن و درک مطلب در استنفورد، هوش انسانی را شکست داد.
- ۲۰۱۹: AlphaStar گوگل در بازی ویدیویی StarCraft 2 به استاد بزرگ رسید و از همه بازیکنان به جز ۲/۰ درصد از بازیکنان انسانی بهتر عمل کرد.
- ۲۰۲۰: OpenAI آزمایش بتا GPT-3 را آغاز کرد، مدلی که از یادگیری عمیق برای ایجاد کد، شعر و سایر کارهای زبانی و نوشتاری استفاده می‌کند. اگرچه اولین در نوع خود نیست، اما اولین محتوایی است که تقریباً غیرقابل تشخیص از محتوای انسانی است.
- ۲۰۲۱: OpenAI ، DALL-E را توسعه داد، که می‌تواند تصاویر را به اندازه کافی پردازش و درک کند تا زیرنویس‌های دقیقی تولید کرده و هوش مصنوعی را یک قدم به درک دنیای بصری نزدیک‌تر نماید.
آینده هوش مصنوعی چگونه است؟
اکنون که به زمان حال برگشتیم، احتمالاً سوال بعدی در ذهن شما بوجود می آید: آینده هوش مصنوعی چگونه است؟
خوب، هرگز نمی توان آینده را به طور کامل پیش بینی کرد. با این حال، بسیاری از کارشناسان خبره در مورد آینده احتمالی هوش مصنوعی صحبت می کنند، بنابراین می توانیم حدس های درستی بزنیم. ما می توانیم انتظار داشته باشیم که شاهد پذیرش بیشتر هوش مصنوعی توسط کسب و کارها در همه ابعاد، تغییرات در نیروی کار با حذف اتوماسیون بیشتر و ایجاد شغل در مقیاس برابر، رباتیک بیشتر، خودروهای مستقل و بسیاری موارد دیگر باشیم.