گاهی اوقات داشتن قاعدگی نامنظم عادی است؛ اما اگر فردی اغلب سیکل‌های قاعدگی بسیار طولانی یا کوتاه دارد، چرخه‌هایی که ماه به ماه تغییر می‌کنند، یا دوره‌های قاعدگی بسیار نامنظم، آنگاه می‌تواند ناشی از مشکلات سلامتی باشد. پزشکان اظهار دارند که اگر دوره های سیکل بیش از ۳۸ روز باشد، یا چنانچه طول هر سیکل بیش از ۷ تا ۹ روز تغییر کند، آن را “پریود نامنظم” می نامند.
در زیر به برخی از علل بالقوه پریود نامنظم، علائم و درمان آنها اشاره شده است.
۱۲ علت پریود نامنظم چیست؟
بارداری، مانع از پریود شدن فرد می شود. عدم پریود شدن یا لکه بینی می تواند اولین نشانه باشد؛ سایر علائم بارداری زودرس ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کسلی صبحگاهی
- حالت تهوع
- حساسیت به بوها
- سوزن سوزن شدن یا حساسیت سینه
- خستگی
اگر پریود فردی دیر شود، می تواند آزمایش بارداری بدون نسخه انجام دهد یا از پزشک درخواست آزمایش کند. اگر نتیجه آزمایش مثبت بود، در مورد مراحل بعدی با یک متخصص مراقبت های بهداشتی مشورت کنید.
اگر بعد از آزمایش مثبت بارداری خونریزی رخ داد، در اسرع وقت با پزشک صحبت کنید، زیرا می تواند نشانه ای از سقط جنین یا حاملگی خارج از رحم باشد. حاملگی خارج از رحم بدون درمان، می تواند حتی منجر به مرگ شود.
برخی از علائم حاملگی خارج از رحم عبارتند از:
- درد در لگن یا شکم
- حالت تهوع
- استفراغ
- سرگیجه
- غش کردن
-
کنترل بارداری هورمونی
کنترل بارداری هورمونی با سرکوب تخمک گذاری عمل می کند؛ یعنی فرد پریود واقعی ندارد. با این حال، افرادی که از قرص، ایمپلنت ها و دستگاه های داخل رحمی به نام IUD استفاده می کنند، همچنان می توانند خونریزی واژینال را تجربه کنند.
این خونریزی ممکن است تقریباً یک بار در ماه مانند یک دوره معمولی رخ دهد. برخی از افراد پس از شروع این نوع کنترل بارداری، لکه بینی، خونریزی نامنظم، خونریزی خفیف تر یا خونریزی شدیدتر دارند؛ برای برخی دیگر، خونریزی به طور کامل متوقف می شود.
خونریزی نامنظم ناشی از پیشگیری بارداری معمولاً مضر نیست، اما اگر فردی آن را نامطلوب بداند یا بخواهد روش درمانی دیگری را امتحان کند، می تواند با پزشک صحبت کند.
پرولاکتین هورمونی است که در تولید شیر مادر نقش دارد. همچنین می تواند تخمک گذاری را سرکوب کند، به خصوص در افرادی که به طور انحصاری و مکرر در ماه های اول زندگی نوزاد شیر می دهند. این بدان معناست که ممکن است فرد در این مدت پریود نشود. پزشکان به این حالت آمنوره شیردهی می گویند که مضر نیست. پریود معمولاً مدت کوتاهی پس از شیردهی بازمی‌گردد.
پیش یائسگی اولین مرحله یائسگی است و ۴ تا ۸ سال قبل از شروع یائسگی شروع می شود، معمولاً زمانی که فرد در ۴۰ سالگی است. در دوران پیش یائسگی، چرخه قاعدگی ممکن است در نقاط مختلف طولانی تر یا کوتاه تر شود. در نهایت، پریودها کمتر اتفاق می‌افتند، و با شروع یائسگی به طور کامل متوقف می‌شوند.
سایر علائم احتمالی پیش یائسگی عبارتند از:
- گرگرفتگی
- تعرق شبانه
- تغییرات خلق و خوی
- مشکل در خوابیدن
- خشکی واژن
-
شناسایی پیش یائسگی
پزشکان می توانند با انجام آزمایش خون، دوران پیش از یائسگی را تشخیص دهند؛ آن ها همچنین ممکن است آزمایشاتی را برای رد سایر عواملی که می توانند اثرات مشابهی داشته باشند، مانند بیماری تیروئید تجویز کنند.
یائسگی و پیش یائسگی مراحل طبیعی زندگی هستند، نه مشکلات سلامتی که نیاز به درمان دارند. با این حال، برخی از تغییراتی که آنها ایجاد می کنند می توانند ناراحت کننده باشند و پزشکان می توانند راه هایی را برای به حداقل رساندن تأثیر توصیه کنند.
رویکرد صحیح به تغییرات بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر فردی خشکی واژن را تجربه کند، روان کننده ها و مرطوب کننده های واژن ممکن است کمک کنند، در حالی که درمان با استروژن ممکن است به گرگرفتگی کمک کند.
سطح استرس بالا با پریود نامنظم ارتباط مستقیم دارد. دانشمندان این موضوع را در سال ۲۰۲۱ با انجام یک مطالعه گذشته نگر در مورد منظم بودن چرخه در طول همه گیری کرونا تأیید کرد ه اند.
از ۲۱۰ شرکت‌کننده، ۵۴ درصد تغییراتی را در چرخه‌های قاعدگی خود در ماه‌های اولیه همه‌گیری گزارش کردند. آنهایی که استرس بالاتری داشتند، به احتمال زیاد دوره های طولانی تر و سنگین تری داشتند. وقتی فردی استرس دارد، بدن هورمون های استرس مانند آدرنالین و کورتیزول ترشح می کند. اینها می توانند با هورمون های جنسی که قاعدگی را تنظیم می کنند، تعامل داشته باشند.
در کوتاه مدت، استرس می تواند به افراد در واکنش به موقعیت های تهدید کننده کمک کند. با این حال، استرس مزمن برای سلامت روحی و جسمی مضر است. فردی که به هر دلیلی مکرراً احساس استرس میکند، لازم است با یک متخصص سلامت روان مفید صحبت کند تا راه‌های کاهش استرس را بیاموزد. تکنیک های کاهش استرس زیادی وجود دارد که افراد می توانند آن ها را امتحان کنند.
-
سندرم تخمدان پلی کیستیک
پریود نامنظم شایع ترین نشانه سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) است که زمانی رخ می دهد که کیست ها در تخمدان ها رشد می کنند. افراد مبتلا به این بیماری اغلب دارای سطوح بالایی از آندروژن ها هستند که هورمون های جنسی مردانه هستند و این امر می تواند تخمک گذاری را متوقف کند و در نتیجه پریود نامنظم ایجاد شود.
افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است با عدم پریود شدن روبرو شوند و پس از پریود شدن، دچار خونریزی شدید شوند. علائم دیگر این سندرم عبارتند از:
- موهای زائد صورت یا بدن
- آکنه و پوست چرب
- افزایش وزن
- ریزش مو
- مشکل باردار شدن
- مقاومت به انسولین
هیچ آزمایش واحدی برای PCOS وجود ندارد، بنابراین پزشک تشخیص را بر اساس علائم، نتایج آزمایش خون و اسکن اولتراسوند برای جستجوی کیست روی تخمدان ها قرار می دهد.
روش درمان بستگی به این دارد که آیا فرد در تلاش برای باردار شدن است یا خیر. در این صورت، دارو برای تحریک تخمک گذاری ممکن است کمک کند. در غیر این صورت، کنترل هورمونی بارداری ممکن است به تنظیم چرخه فرد کمک کند. برخی از افراد همچنین متوجه می شوند که علائم آن ها پس از کاهش وزن اضافی، پرهیز از غذاهای پر قند بهبود می یابد.
تیروئید غده ای پروانه ای شکل در گردن است که هورمون های تیروئیدی را تولید می کند که بر روی چرخه قاعدگی تاثیر دارند. داشتن تیروئید کم کار – وضعیتی به نام کم کاری تیروئید – به این معنی است که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی کند؛ که می تواند دوره های طولانی تر و سنگین تر را ایجاد کند. علائم دیگر شامل خستگی، حساسیت به سرما و افزایش وزن است.
پرکاری تیروئید یا پرکاری تیروئید می‌تواند باعث کوتاه‌تر و سبک‌تر قاعدگی شود. فرد مبتلا به این بیماری ممکن است کاهش وزن، اضطراب و تپش قلب بدون دلیل را نیز تجربه کند.
برای تشخیص بیماری تیروئید، پزشک درخواست آزمایش خون میکند که سطح هورمون‌های تیروئید را بررسی میکند. چنانچه فردی مبتلا به کم کاری تیروئید باشد، پزشک داروهایی را تجویز می کند که جایگزین هورمون های از دست رفته تیروئید شود. اگر فردی مبتلا به پرکاری تیروئید باشد، پزشک ممکن است داروهایی را برای کاهش عملکرد تیروئید، رادیوتراپی با هدف قرار دادن تیروئید یا برداشتن قسمتی یا تمام تیروئید با جراحی توصیه کند.
فیبروم ها، توده هایی هستند که می توانند در دیواره رحم ایجاد شوند. بیشتر فیبروم‌های مورد اعتماد غیرسرطانی هستند. آنها می توانند از اندازه یک دانه سیب تا اندازه یک گریپ فروت متغیر باشند. فرد مبتلا به فیبروم ممکن است قاعدگی هایی داشته باشد که به اندازه کافی دردناک و سنگین باشد که باعث کم خونی شود. آنها همچنین ممکن است وضعیت زیر را تجربه کنند:
- درد یا فشار لگن
- درد پایین کمر
- درد پا
- درد هنگام رابطه جنسی
با این حال، برخی از افراد به جز پریود نامنظم، هیچ علامتی ندارند.
بیشتر فیبروم هایی که علائمی ایجاد نمی کنند نیازی به درمان ندارند. در غیر این صورت، ممکن است فرد بتواند درد را با داروهای بدون نسخه کنترل کند. چنانچه فردی پریودهای سنگین داشته باشد، ممکن است برای جلوگیری از کم خونی به مکمل آهن نیاز داشته باشد. پزشک ممکن است برداشتن فیبروم‌های بزرگ‌تر با جراحی را که باعث درد یا علائم دیگر می‌شوند توصیه کند.
از هر ۱۰ زن در سن باروری، ۱ نفر به اندومتریوزی دچار است؛ عاملی که باعث می شود بافتی که معمولاً رحم را می پوشاند در خارج از رحم رشد کند. این روند می تواند درد قابل توجهی به خصوص در حوالی قاعدگی ایجاد کند.
سایر علائم عبارتند از:
- خونریزی شدید
- دوره های طولانی
- خونریزی بین قاعدگی
- دفع مدفوع دردناک
- درد در حین یا بعد از رابطه جنسی
جراحی تنها راه برای تشخیص اندومتریوز است. در حال حاضر هیچ درمانی وجود ندارد، اما دارو درمانی و هورمون درمانی می تواند علائم را مدیریت کند. افرادی که سعی در باردار شدن دارند ممکن است به جراحی برای برداشتن بافتی که خارج از رحم رشد می کند نیاز داشته باشند.
کاهش وزن بیش از حد یا سریع می تواند باعث شود دوره های پریودی کمتر منظم یا متوقف شوند. این زمانی اتفاق می‌افتد که بخش‌هایی از مغز ترشح هورمون‌هایی را که بر چرخه قاعدگی تأثیر می‌گذارند متوقف می‌کنند. اصطلاح پزشکی آن “آمنوره هیپوتالاموس” است و منجر به کمبود استروژن می شود.
یک فرد با کمبود وزن ممکن است دچار موارد زیر شود:
- پوست یا موی خشک
- نازک شدن مو
- خستگی
- مشکل در تمرکز
- گر گرفتگی
- آستانه خلق و خوی پایین
با استفاده از شاخص توده بدنی (BMI)، اگر BMI فرد کمتر از منبع معتبر ۱۸.۵ باشد، دچار کمبود وزن است. پزشک ممکن است BMI یک فرد را محاسبه کند تا ببیند آیا این می تواند علت پریود نامنظم باشد یا خیر.
نحوه تجویز درمان به علت آن بستگی دارد؛ ممکن است فردی به طور ناخواسته وزن کم کرده باشد که در این صورت مشاوره تغذیه می تواند کمک کننده باشد. با این حال، اگر علت می تواند اختلال خوردن باشد، پزشک ممکن است فرد را برای ارزیابی به یک درمانگر ارجاع دهد.
ورزش افراطی نیز می تواند با هورمون های مسئول قاعدگی تداخل داشته باشد؛ امری که می تواند به ویژه در ورزشکاران خانم که به شدت تمرین می کنند رخ دهد. اگر ورزش شدید با یک رژیم غذایی محدود همراه شود، ممکن است فرد « نشانگان سه‌گانۀ زنان ورزشکار» را ایجاد کند که شامل موارد زیر است:
- اختلال در غذا خوردن
- تغییرات قاعدگی
- تراکم استخوان کم یا پوکی استخوان
این می تواند ناشی از فشار برای لاغری برای افرادی باشد که در ورزش های خاصی مانند باله یا ژیمناستیک شرکت می کنند. در برخی موارد، ممکن است مزیت رقابتی داشتن وزن کمتر بدن وجود داشته باشد. برخی افراد ترک ورزش را سخت می دانند و اصطلاح پزشکی برای این ورزش اجباری است.
پزشک ممکن است پس از پرسیدن در مورد برنامه و رژیم غذایی فرد، تشخیص دهد که ورزش باعث پریودهای نامنظم می شود. برای برخی از افراد، ایجاد تغییراتی در برنامه ورزشی می تواند کمک کننده باشد.
برخی از داروها می توانند بر چرخه قاعدگی تأثیر بگذارند، از جمله:
داروهای رقیق کننده خون، مانند آسپرین
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، یا NSAID ها، مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین)
- داروهای تیروئید
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای صرع
- داروهای شیمی درمانی
تغییرات مربوط به دارو در قاعدگی همیشه مضر نیستند؛ با این حال، اگر فردی معتقد است که پریودهای نامنظم او مربوط به یک دارو است، ممکن است بخواهد با یک پزشک در مورد داروهای جایگزین صحبت کند. فرد نباید بدون مشورت با پزشک دوز دارویی خود را تنظیم کند.
-
سرطان دهانه رحم و آندومتر
سرطان دهانه رحم و آندومتر می تواند باعث خونریزی غیرمعمول از رحم شود که ممکن است شبیه یک دوره پریود باشد. همچنین ممکن است فرد بین قاعدگی یا بعد از رابطه جنسی متوجه خونریزی شود. این نوع سرطان در مراحل اولیه علائم کمی ایجاد می کند، بنابراین ضروری است که با پزشک در مورد خونریزی غیرقابل توضیح واژینال صحبت کنید.
برای تشخیص سرطان دهانه رحم یا آندومتر، پزشک ممکن است اقدام به بافت برداری کند؛ همچنین، ممکن است آزمایش های تصویربرداری پزشکی مانند سونوگرافی را انجام دهند. درمان سرطان ممکن است شامل جراحی، شیمی درمانی یا پرتودرمانی باشد.
برای پریود نامنظم چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
افراد باید با پزشک صحبت کنند اگر که:
- قاعدگی را برای چند ماه متوقف کنید و باردار نباشید
- به طور ناگهانی پریود نامنظم ایجاد می شود، به ویژه زمانی که این دوره ها معمولاً منظم هستند
- سیکل کوتاه‌تر از ۲۴ روز یا بیشتر از ۳۸ روز باشد
- چرخه پریودی به طور چشمگیری متفاوت است
- تجربه خونریزی بین قاعدگی یا بعد از رابطه جنسی
- تجربه خونریزی بعد از یائسگی
- تجربه علائم دیگری مانند ترشحات غیر معمول واژن یا تب
نحوه بررسی پریود
پیگیری زمان وقوع قاعدگی می تواند به افراد کمک کند هر گونه بی نظمی و الگوهای لکه ای را تشخیص دهند. به عنوان مثال، اگر فردی کنترل بارداری را شروع کند یا یک رویداد استرس زا را تجربه کند، می تواند متوجه شود که این عامل بر روی پریودی وی تأثیر گذاشته است.
افراد می‌توانند دوره‌ها را در دفترچه، تقویم یا با برنامه های ردیابی، پریودشان را رصد کنند. با علامت زدن اولین روز پریود شروع کنید و روزهایی که خونریزی رخ می دهد را علامت بزنید. در عرض چند ماه، فرد می تواند تشخیص دهد که آیا پریودهایش منظم است یا خیر.
برخی از افراد همچنین علائم، میزان خفیف یا سنگین بودن خونریزی و هر عاملی را که ممکن است بر آن تأثیر بگذارد، یادداشت می کنند. نشان دادن این سابقه به پزشک در هنگام صحبت با آنها در مورد پریود نامنظم می تواند مفید باشد.
پریودهای نامنظم می تواند ناشی از طیف وسیعی از عوامل، از جمله برخی شرایط پزشکی باشد. بیشتر علل پریودهای نامنظم جدی نیستند، اما برخی از آنها را باید جدی گرفت. دراین راستا، پزشک می تواند علت را تعیین کند و در صورت لزوم، درمان یا روش های دیگری را پیشنهاد کند.