مسمومیت با آهن چیست و چه علائم و درمانی دارد ؟

مسمومیت با آهن زمانی اتفاق می افتد که به طور طبیعی و یا تصادفی مقدار زیادی آهن در بدن انباشته شود . آهن اضافی سمی است و بدن به صورت خودکار برای جلوگیری از مسمومیت خودش از چند مکانیسم مثل اتصال به پروتئین های شناور در خون ، ذخیره کردن داخل سلول ها و کاهش جذب گوارشی استفاده می کند تا آهن اضافی را دفع کند .

هر چه زمان بگذرد اثرات سمی آهن بدتر می شود و ممکن است حتی منجر به مرگ شود . مسمومیت با آهن همیشه یک فوریت پزشکی است و به ویژه در کودکان خطرناک است .

مسمومیت با آهن چیست ؟

وجود آهن در اکثر سیستم های بیولوژیکی بدن ضروری است و به ویژه وجود آن در جریان خون بسیار مهم است . آهن در انواع گوشت‌ها و برخی سبزیجات و در بسیاری از مکمل‌های غذایی وجود دارد . توجه داشته باشیم که مسمومیت با آهن معمولا توسط دریافت زیاد غذاهای حاوی آهن اتفاق نمی افتد .

مسمومیت با آهن می تواند ناشی از موارد زیر باشد :

• مصرف بیش از حد مکمل های آهن
• کودکی که از مکمل های بزرگسالان استفاده کرده
• دریافت خون زیاد در انتقال خون

آهن دریافت شده و زیادی می تواند حتی پس از استفراغ در معده باقی بماند .

آهن زیاد می تواند معده و دستگاه گوارش را تحریک کند و گاهی باعث خونریزی شود . در عرض چند ساعت پس از مصرف بیش از حد ، سلول‌های بدن مسموم شده و واکنش‌های شیمیایی آن‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرد .

در عرض چند روز ، ممکن است آسیب کبدی رخ دهد . حتی هفته‌ها پس از بهبودی ، زخم‌های ناشی از رسوب آهن در معده ، دستگاه گوارش و کبد در نتیجه تحریک اولیه همچنان باقی می مانند .

علل ایجاد مسمومیت با آهن

علل مختلفی برای مسمومیت با آهن وجود دارد ، از جمله مصرف بیش از حد آهن ، اضافه بار آهن و استعداد ژنتیکی .

مصرف بیش از حد

مسمومیت حاد آهن معمولاً نتیجه مصرف بیش از حد آهن به صورت تصادفی است.

بیشتر موارد در کودکان کمتر از 5 سال رخ می دهد که به طور تصادفی مکمل آهن یا مولتی ویتامین بزرگسالان را مصرف می کنند .

اضافه بار آهن

اضافه بار آهن که به عنوان سمیت مزمن آهن نیز شناخته می شود به دلایل زیر ممکن است ایجاد شود :

• تزریق مکرر خون برای درمان کم خونی
• درمان کم خونی و استفاده بیش از حد آهن ، چه به صورت داخل وریدی یا مصرف زیاد مکمل های خوراکی
• بیماری های کبدی ، مانند هپاتیت C مزمن یا اعتیاد به الکل

علل ژنتیکی

اضافه بار آهن می تواند به طور طبیعی به دلیل برخی بیماری ها رخ دهد . یک مثال هموکروماتوز ارثی است که یک بیماری ژنتیکی است که منجر به افزایش غیرطبیعی جذب آهن غذا در بدن می شود .

علائم و مراحل مسمومیت با آهن

مسمومیت با آهن معمولاً در عرض 6 ساعت پس از مصرف بیش از حد علائم ایجاد می کند و می تواند قسمت های مختلف بدن را تحت تأثیر قرار دهد ، از جمله :

• راه های هوایی و ریه ها
• معده و روده
• قلب و خون
• کبد
• پوست
• سیستم عصبی

علائم مسمومیت با آهن به طور معمول به پنج مرحله تقسیم می شود :

مرحله 1 (0-6 ساعت) : علائم ممکن است شامل استفراغ ، استفراغ خون ، اسهال ، درد شکم ، تحریک پذیری و خواب آلودگی باشد. در موارد جدی ، ممکن است تنفس سریع ، ضربان قلب سریع ، کما ، بیهوشی ، تشنج و فشار خون پایین وجود داشته باشد .

مرحله 2 (6 تا 48 ساعت) : به نظر می رسد علائم و وضعیت عمومی فرد مبتلا بهبود می یابد .

مرحله 3 (12 تا 48 ساعت) : علائم ممکن است شامل فشار خون بسیار پایین (شوک) ، تب ، خونریزی ، یرقان ( زردی پوست در اثر آسیب کبدی ) ، نارسایی کبد ، اسید اضافی در جریان خون و تشنج باشد .

مرحله 4 (2 تا 5 روز) : علائم ممکن است شامل نارسایی کبد ، خونریزی ، اختلالات لخته شدن خون ، مشکلات تنفسی و حتی مرگ باشد . کاهش قند خون می تواند همراه با گیجی ، بی حالی یا کما رخ دهد .

مرحله 5 (2 تا 5 هفته) : معده یا روده ممکن است دچار زخم شود . جای زخم می تواند باعث انسداد شکم ، گرفتگی عضلات ، درد و استفراغ شود . سیروز می تواند بعدا ایجاد شود .

تشخیص

تشخیص و درمان به موقع ضروری است . آزمایش‌های خون و ادرار ، از جمله آزمایش‌هایی برای بررسی سطح آهن ، اگر به‌ موقع انجام نشود ، ممکن است برای تشخیص قابل اعتماد نباشد .

تشخیص مسمومیت با آهن معمولا بر اساس سابقه پزشکی ، علائم فعلی بیمار ، وجود اسید در جریان خون و میزان آهن در بدن فرد است .

در طول تشخیص ، مهم است که افراد در مورد تمام داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنند به پزشک خود اطلاع دهند . توضیح  کامل در این مورد بسیار مهم است زیرا برخی مکمل ها مانند ویتامین C می توانند جذب آهن را در بدن افزایش دهند .

اگر مصرف بیش از حد قرص آهن علت مسمومیت باشد ، قرص‌هایی که باعث مسمومیت آهن می‌شوند ، گاهی در عکس‌برداری با اشعه ایکس از معده یا روده دیده می‌شوند .

درمان مسمومیت با آهن

اولین مرحله درمان مسمومیت حاد با آهن شامل تثبیت وضعیت بدن ، از جمله رفع مشکلات تنفسی یا فشار خون است .

بسته به سطح مسمومیت ، درمان ممکن است شامل درمان های پاکسازی مانند شستشوی کامل روده و درمان کیلاسیون ( یک روش پزشکی است که در این روش عوامل کیلیت کننده برای حذف فلزات سنگین از بدن تجویز می شود ) باشد . ایده پشت این درمان‌های پاک‌سازی این است که بدن هر چه سریع‌تر از شر آهن اضافی خلاص شوید و اثرات سمی آن بر بدن کاهش یابد .

شستشوی کامل روده

این روش به سرعت آهن را از طریق معده و روده خارج می کند . فرد محلول خاصی را می بلعد یا آن را از طریق لوله ای از طریق بینی وارد معده می کند . اشعه ایکس می تواند قرص های آهن را هنگام حرکت در سیستم شناسایی و ردیابی کند .

کیلات درمانی

در این روش درمانی بدن قبل از اینکه فرصتی برای آسیب‌های پایدار داشته باشند از شر سموم خلاص می‌شود . یک محلول شیمیایی به جریان خون تزریق می شود که این ماده به مواد معدنی سمی اضافی متصل می شود و آنها را از طریق ادرار از بدن خارج می کند.

افرادی که علائم قابل توجهی دارند یا سطوح آهن در خون آنها بسیار بالاست ممکن است نیاز به بستری شدن داشته باشند . برخی از افراد ممکن است به پشتیبانی تنفسی یا حتی نظارت بر قلب نیاز داشته باشند .

عوارض این مسمومیت

مسمومیت با آهن می تواند منجر به عوارض جدی و حتی تهدید کننده زندگی شود . نارسایی کبد و نارسایی قلبی از علل اصلی مرگ و میر ناشی از مصرف بیش از حد آهن هستند .

اگر مسمومیت با آهن باعث آسیب شدید کبدی شود ، می تواند منجر به دیابت شدید نیز شود . دیابت می تواند منجر به سطوح غیر طبیعی و بالای قند خون ، تکرر ادرار ، افزایش تشنگی و گرسنگی ، خستگی ، تاری دید ، بی حسی یا گزگز در بازوها یا پاها و کندی در بهبود زخم ها شود .

نارسایی قلبی می تواند منجر به تورم پاها ، تنگی نفس ، مشکل در ورزش ، خستگی ، ضربان قلب سریع یا نامنظم و حالت تهوع شود.

پیشگیری

در سال 1997 ، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) مقرراتی را در مورد برچسب گذاری و بسته بندی ویتامین ها و مکمل های حاوی آهن معرفی کرد . این روش ها برای کمک به جلوگیری از مصرف بیش از حد آهن ، به ویژه در کودکان طراحی شده اند .

برچسب ها باید به طور خاص در مورد خطر مسمومیت حاد با آهن در کودکان زیر 6 سال هشدار دهند .

اکثر محصولات حاوی حداقل 30 میلی گرم آهن در هر دوز ، مانند قرص های آهن برای زنان باردار ، باید به صورت جداگانه در بسته های مخصوص بسته بندی شوند .

با بستن صحیح ظروف و با نگهداری دور از دید و دسترس کودکان می توان از مسمومیت ناخواسته آهن جلوگیری کرد.

هرکسی که قصد مصرف مولتی ویتامین یا مکمل حاوی آهن را دارد باید ابتدا حتما با یک متخصص مراقبت های بهداشتی یا پزشک خود مشورت کند . این امر به ویژه در صورتی مهم است که شما قصد دارید بیش از یک مکمل را همزمان مصرف کنید .

نتیجه گیری

دورنمای مسمومیت با آهن بسته به میزان مصرف آهن توسط فرد ، مصرف همزمان داروهای دیگر و مدت زمان شروع درمان متفاوت است .

اگر درمان بلافاصله پس از وقوع مسمومیت شروع شود ، شانس خوبی برای بهبودی وجود دارد .

اگر در شروع درمان تاخیر وجود داشته باشد ، آسیب شدید کبدی 2 تا 5 روز پس از مصرف بیش از حد ممکن است رخ دهد . تاخیر در درمان خطر عوارض تهدید کننده زندگی را افزایش می دهد .

مصرف بیش از حد آهن می تواند عواقب بسیار شدیدی در کودکان داشته باشد ، بنابراین والدین باید با دور نگه داشتن تمام داروها از دید و دسترس کودکان،  احتیاط های بیشتری را انجام دهند ، حتی اگر محصولات دارای بسته بندی مقاوم در برابر کودک باشند .